مصرف‌گرایی از دیدگاه امام خمینی(ره)

دین اسلام، نظام جامعی برای سعادت دنیا و آخرت دارد كه به جنبه‌های گوناگون زندگی فرد و جامعه توجه می‌كند. یكی از اصول نظام اقتصادی اسلام، الزام و پای‌بندی فرد به رعایت اخلاق اقتصادی است كه مصرف، یكی از مصداق‌های آن است.
امام خمینی(ره) كه یكی از پرورش‌یافتگان مكتب انسان‌ساز اسلام بود، در سیره عملی خود، رفتار و منش اخلاقی داشت. این ویژگی امام(ره) نه‌تنها در امور اجتماعی و سیاسی وجود داشت، بلكه ايشان در امور اقتصادى، چه در جنبه فردی و چه اجتماعی نیز به اصول اخلاقی پای‌بند بودند.
امام خمینی(ره) كه از اوضاع دنیای معاصر به‌خوبی آگاه و به مسائل آن دقیق بود، یكی از علت‌های توسعه‌نیافتگی جوامع مسلمان را وابستگی اقتصادی آنان می‌دانست. ایشان برای رهایی مسلمانان از این بند و بحران ذلت‌آور، عمل به آموزه‌های اسلامی را كه متضمن زندگی شرافتمندانه است، چاره‌ساز می‌دانست.
از ديدگاه امام خميني(ره) ايجاد فرهنگ مصرف‌زدگى، نقشه‌ای حساب‌شده و استعماری برای غارت و چپاول ثروت‌های دنیای اسلام است كه به تبع آن، جوامع اسلامی از رشد و پیشرفت بی‌نصیب می‌مانند.
در ايران پس از انقلاب اسلامى، به بركت وجود رهبران دل‌سوز و هدایت خردمندانه آنان و خودباوری مردم و حضور آنها در صحنه‌های گوناگون كشور از نظر اقتصادی با وجود مشكلات فراوان، رشد بسیاری یافته است. با این همه، رسوبات فرهنگ‌های غیراسلامی به‌طور مطلق از بین نرفته است. مثلاً در مصرف، جامعه و مردم به لحاظ اقتصادی خسارت‌های سنگینی می‌بینند.
هدايت و هوشياري رهبران و رهنمودهاي آنان به جامعه در زمينه رعايت الگوی مصرف، امری راهگشا و ضروری است. ازاین‌رو، دیدگاه‌های امام خمینی(ره)، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران را درباره مصرف‌زدگی و مصرف‌گرایی كه برگرفته از وصیت‌نامه و سخنان ایشان است، مرور می‌كنیم.

ايجاد فرهنگ مصرف‌زدگى، نقشه استعمارى

«از جمله نقشه‌ها، كه مع‌الاسف تأثیر بزرگی در كشورها و كشور عزیزمان گذاشت و آثار آن باز تا حد زیادی به جا مانده، بیگانه نمودن كشورهای استعمارزده از خویش، و غرب‌زده و شرق‌زده نمودن آنان است. ...
قصه این امر غم‌انگیز طولانی و ضربه‌هایی كه از آن خورده و اكنون نیز می‌خوریم، كُشنده و كوبنده است؛ و غم‌انگیزتر اینكه آنان ملت‌های ستم‌دیده زیرسلطه را در همه‌چیز عقب نگه‌داشته و كشورهایی مصرفی بار آوردند. ... وارد كردن كالاها از هر قماش و سرگرم‌كردن بانوان و مردان، خصوصاً طبقه جوان، به اقسام اجناس وارداتى، از قبیل ابزار آرایش و تزئینات و تجملات و بازی‌های كودكانه، و به مسابقه كشاندن خانواده‌ها و مصرفی بار آوردن هر چه بیشتر، كه خود داستان‌های غم‌انگیز دارد، و سرگرم كردن و به تباهی كشاندن جوان‌ها، كه عضو فعال هستند... و ده‌ها از این مصائب حساب شده، برای عقب نگه‌داشتن كشورهاست».[1]

اسلام تنها راه نجات از فرهنگ مصرف‌زدگي و ستم‌پذيرى

«وصیت مشفقانه می‌كنم كه از اسلام، كه یگانه استقلال و آزادی‌خواهی است و خداوند متعال همه را با نور هدایت آن به مقام والای انسانی دعوت می‌كند، چنانچه امروز وفادارید، در وفاداری استقامت كنید، كه شما را و كشور و ملت شما را از ننگ وابستگی‌ها و پیوستگی‌ها به قدرت‌هایی كه شما را جز برای بردگی خویش نمی‌خواهند و كشور و ملت عزیزتان را عقب‌مانده و بازار مصرف و زیر بار ننگین ستم‌پذیری نگه می‌دارند، نجات می‌دهد؛ و زندگی انسانی شرافتمندانه را، ولو با مشكلات، بر زندگانی ننگین اجانب، ولو با رفاه حيوانى، ترجیح دهید و بدانید مادام كه در احتیاجات صنایع پیشرفته دست خود را پیش دیگران دراز كنید و به دریوزگی عمر را بگذرانید، قدرت ابتكار و پیشرفت در اختراعات در شما شكوفا نخواهد شد؛ و به‌خوبي و عينيت ديديد كه در این مدت كوتاهِ پس از تحريم اقتصادى، در همان‌ها كه از ساختن هر چیز خود را عاجز می‌دیدند و از راه انداختن كارخانه‌ها آنان را مأیوس می‌نمودند، افكار خود را به كار بستند، و بسیاری از احتیاجات ارتش و كارخانه‌ها را خود رفع نمودند».[2]

وظيفه جوانان و دولت‌ها در برابر فرهنگ مصرف‌زدگى

«بر دولت‌ها و همه دست‌اندركاران است، چه در نسل حاضر و چه در نسل‌های آینده، كه از متخصصین خود قدردانی كنند و آنان را با كمك‌های مادی و معنوی تشویق به كار نمایند؛ و از ورود كالاهای مصرف‌ساز و خانه‌برانداز جلوگیری نمایند؛ و به آنچه دارند بسازند تا خود همه‌چیز بسازند.
و از جوانان، دختران و پسران، می‌خواهم كه استقلال و آزادی و ارزش‌های انسانی را، ولو با تحمل زحمت و رنج، فدای تجملات و عشرت‌ها و بی‌بندوباری‌ها و حضور در مراكز فحشا، كه از طرف غرب و عمال بی‌وطن به شما عرضه می‌شود، نكنند، كه آنان، چنان‌كه تجربه نشان داده، جز تباهی شما و اغفالتان از سرنوشت كشورتان و چاپیدن ذخایر شما و به بند استعمار و وابستگی كشیدنتان و مصرفی نمودن ملت و كشورتان به چیز دیگر فكر نمی‌كنند؛ و می‌خواهند با این وسایل و امثال آن، شما را عقب‌مانده و به اصطلاح آنان «نیمه وحشی» نگه دارند».[3]

كالاهای دشمنان در بازار مسلمانان

«اكنون بازارهاي كشورهاي اسلامى، مراكز رقابت كالاهای غرب و شرق شده است، و سیل كالاهای تزیینی مبتذل و اسباب‌بازی‌ها و اجناس مصرفی به‌سوی آنها سرازیر شده است. همه ملت‌ها را آن‌چنان مصرفی بار آورده‌اند كه گمان می‌كنند بدون این اجناس امریكایی و اروپایی و ژاپنی و دیگر كشورها زندگی نمی‌توان كرد. مع‌الاسف، مكه معظمه و جده و مشاهد مشرفه حجاز، ... مملو از كالاهای بیگانگان و بازار برای دشمنان اسلام و پیامبر بزرگ شده است».[4]

پي نوشت :

[1]. وصیت‌نامه موضوعی امام خمینی(ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1377، صص28-30.
[2]. همان، ص 44.
[3]. همان، صص 30 و 31.
[4]. صحیفه امام، ج 19، ص 344.

برگرفته از : ماهنامه گلبرگ - شماره 111
منبع:http://www.hawzah.net
/س